- Bipolar Nedir? Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Filmlerde, dizilerde sıklıkla konu edilen bipolar bozukluk, günümüzde milyonlarca insanın yaşadığı bir psikolojik problemdir. Gelin “Bipolar nedir?”, “Bipolar ne demek?” sorularının cevaplarını birlikte keşfedelim.
Bu rahatsızlık için en sık yapılan sorgu bipolar bozukluk ne demek, sorusudur. Bipolar bozukluk, kişinin ruh hali, enerji seviyesi ve günlük işlevselliğinde aşırı dalgalanmalara neden olan kronik bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu durum, manik veya hipomanik dönemler ile depresif dönemler arasında geçişlerle karakterizedir
Bipolar bozukluk, doğru tedavi ve yönetimle kontrol altına alınabilir. Ancak yaşam boyu süren bir hastalık olduğundan tedavi edilmediğinde kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Bipolar bozukluk nedir, sorusuna kısaca kişinin yaşamını zorlaştıran zıt duyguların çatışmasıdır açıklaması getirilebilir.
Bipolar bozuklukta kişinin iki farklı atak dönemi yaşadığı bilinir. Bunlardan ilki çok daha enerjik, huzursuz ve hareketli olunan mani dönemidir. Peki, mani dönemi nedir? Mani, kişinin aşırı neşeli, enerjik, huzursuz ve bazen de agresif olduğu bir ruh hali epizodunu ifade eder. “Manik dönem nedir?” sorusunu yoğun huzursuzluk, aşırı enerji ve ekstrem davranışlarla bağdaştırılan bir bipolar kişilik bozukluğu dönemi olarak tanımlamak mümkündür.
Bipolar bozuklukta, mani dönemi olarak adlandırılan bu durum, kişinin kendini aşırı iyi hissetmesine, aşırı özgüven ve enerjinin ortaya çıkmasına neden olur. Mani dönemini yaşayan kişide, uyku ihtiyacında azalma, hızlı konuşma, düşüncelerde hızlanma, dikkatin kolayca dağılması ve riskli davranışlarda bulunma gibi belirtiler belirgin şekilde görülebilir.
Kişinin manik atak sırasındaki davranışları sosyal ve iş hayatını olumsuz etkileyebilir ve kontrol altına alınmadığında ciddi sonuçlara yol açabilir. Tedavi edilmediğinde mani, kişinin işlevselliğini bozabilir ve bazen psikoz gibi daha ciddi belirtilerle de ilişkilendirilebilir.
Mani kavramının yanı sıra bipolar hastalarla ilgili merak edilen bir diğer kavram da hipomanidir. Mani ile hipomani farkı ne, hipomani nedir, gibi soruların yanıtı sıklıkla araştırılır. Hipomani, bipolar bozukluk ve bazı diğer ruhsal bozukluklarla ilişkili olarak görülen, maniden daha hafif bir şekilde seyreden atak durumudur.
Hipomani dönemindeyken kişiler yine manide olduğu gibi, aşırı neşeli, enerjik ve üretken olabilir, ancak bu durum mani kadar şiddetli değildir ve genellikle kişinin günlük işlevselliğini ciddi şekilde bozmaz. Hipomani belirtileri arasında artan enerji, azalmış uyku ihtiyacı, artan konuşma hızı, dikkat dağınıklığı ve aşırı özgüven yer alabilir. Bu dönemde kişi, yaratıcı ve verimli olabilir ancak riskli kararlar alma ve düşünmeden hareket etme eğiliminde de olabilir.
Hipomani, genellikle kişi ve çevresi tarafından olumlu bir değişiklik olarak algılansa da tedavi edilmediğinde depresif ataklarla dönüşümlü olarak ortaya çıkma riski taşır. Maniye kıyasla daha zor ayırt edilebilir, çevre ve kişi tarafından olumlu bir gelişme, ilerleyiş, olgunlaşma şekillerinde tanımlanabilir.
Bipolar bozukluk belirtileri ve ayırt edici özellikleri dönemlere göre farklılık gösterebilir. İki ana başlıkta ayrılan ve manik depresif hastalık olarak da bilinen bu psikolojik durumda dönemlere bağlı şu belirtiler gözlemlenir:
Mani dönemindeyken kişilerde en belirgin görülen belirtiler şu şekildedir:
● Aşırı neşe, huzursuzluk ve coşku
● Enerji seviyelerinde artış (hiperaktivite)
● Azalmış uyku gereksinimi
● Konuşmada ve düşünmede hızlanmalar, konuşurken kelimeleri heyecandan karıştırma
● Dikkat dağınıklığı (DEHB)
● Aşırıya kaçan ve kişinin kendini tehlikeye atmasına dahi neden olabilecek özgüven gösterileri
● Kontrolsüz para ve vakit harcama, ekstrem spor ve durumlara çekilme, sonunu düşünmeden hareket etme
● Halüsinasyonlar ve sanrılar görme
● Artan cinsel dürtü ve performans
Maninin aksine depresif dönemde ise belirtiler çok daha karamsar ve hareketsiz bir yaşama işaret eder. Depresif dönem bipolar belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
● Yoğun üzüntü, hayata karşı umutsuzluk ve boşluk hissinde artış
● Çabuk yorulma, sürekli yorgun hissetmeye bağlı dinlenme gereksiniminde artış
● Insomnia veya aşırıya kaçan uyku atakları
● Aşırı iştahlı olma veya iştahın tamamen kapanması
● Karar vermede ve odaklanmada güçlükler
● İlgi ve istek kaybı, zevk alınan aktivitelere karşı duyarsızlaşma
● Duygusal tepkimeleri vermede gecikmeler, belli durumlara doğru tepkiyi verememe)
● Değersizlik ve suçluluk hissinde artış, yoğun yetersizlik duygusu
● Kişide ölüm veya intihar düşünceleri
Bipolar bozukluğun genetik, çevresel, travmatik pek çok etkene bağlı olarak geliştiği görülebilir. Bipolar bozukluk gelişiminde görülen genel nedenler şu şekilde sıralanır:
● Bipolar bozukluk, ailesinde bu hastalık olan bireylerde daha yaygındır. Aile üyelerinde bipolar bozukluk veya diğer ruhsal hastalıklar bulunan kişilerin risk altında olduğu görülmektedir. Genetik, hastalıkta önemli bir faktördür.
● Bipolar bozuklukta, beyindeki nörotransmitterlerin (serotonin, dopamin, norepinefrin gibi) dengesizlikleri önemli bir rol oynar. Kimyasal değişimler ruh hali değişimlerinin ve keskin geçişlerin genel nedenleri arasında yer alır.
● Büyük stresler, travmatik olaylar veya yaşam değişiklikleri (örneğin, sevilen kişinin kaybı, boşanma, kovulma, kaza geçirme vs.) bipolar bozukluğun başlamasına veya bulguların tetiklenmesine neden olabilir.
● Alkol ve uyuşturucu kullanımı da bipolar bozukluk belirtilerini tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.
Bipolar bozukluk, manik ve depresif dönemler arasında dalgalanan kronik bir psikolojik hastalıktır. Bu dalgalanmalar, "atak" olarak adlandırılan belirgin ve yoğun ruh hali değişiklikleri şeklinde ortaya çıkar. Ataklar, kişinin duygusal ve fiziksel durumunu derinden etkileyerek günlük yaşamını, işlevselliğini ve ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
Bu hastalıkta görülen ataklar 3’e ayrılır. İşte dönemlere göre bipolar atakları:
● Manik Ataklar: Manik atak nedir, sıklıkla merak edilir. Kişinin aşırı enerjik, hareketli ve huzursuz olduğu ataklara bu isim verilmektedir. Manik atak, pek çok kez kişinin günlük yaşantısının aksamasına neden olur. Hasta, kendisini ekstrem durumlarda bulabilir ve başını belaya sokabilecek pozisyonlara girebilir. Uykusuzluk, olayların merkezinde hissetme ve aşırı özgüven en belirgin manik atak belirtileri arasında yer alır. Manik ataklar ve depresif ataklar arasında geçişler yaşanan bipolar türüne tip 1 bipolar bozukluk adı verilir.
● Hipomanik Ataklar: Hipomanik ataklar, manik ataklara benzer ancak daha hafif ve daha kısa sürelidir. Belirtiler, kişinin işlevselliğini ciddi şekilde bozmaz ancak fark edilebilir derecede değişikliklere yol açar. Hipomanik ataklar ve depresif ataklarla karakterize bipolar bozukluk türü tip 2 bipolar olarak adlandırılır.
● Depresif Ataklar: Depresif ataklar, yoğun üzüntü, umutsuzluk ve enerji kaybı dönemleri olarak kendini gösterir. Hasta kabuğuna çekilmeye ve dış dünyayla bağını zayıflatmaya eğilim gösterir. Ölüm ve intihar benzeri düşünceler bu dönemde oldukça görülebilir.
Bipolar bozukluk, psikiyatrist tarafından kapsamlı bir değerlendirme sonucu teşhis edilir. Teşhis süreci, ayrıntılı bir psikiyatrik değerlendirme, hasta öyküsü ve belirtilerin değerlendirilmesiyle başlar. Uzman, hastanın ruh hali, enerji seviyesi, uyku düzeni, davranışları ve düşünce yapısı hakkında ayrıntılı sorular sorar.
Aile geçmişi ve geçmişte yaşanan ruhsal sağlık sorunları da değerlendirilir. Fiziksel hastalıkları ve diğer ruhsal bozuklukları ekarte etmek için kan testleri veya görüntüleme gibi tıbbi testler de yapılabilir. Bipolar bozukluk teşhisinde, belirtilerin süresi, şiddeti ve kişinin günlük yaşamını ne ölçüde etkilediği dikkate alınarak DSM-5 gibi tanı kriterleri kullanılır. Bu süreç, doğru teşhisi sağlamak ve uygun tedavi planını belirlemek için kritik öneme sahiptir.
Bipolar bozukluk doğru tedavi yöntemleri ile kontrol altına alınabilir. İlaçla tedavi, yaşam değişiklikleri, psikolojik destek gibi pek çok tedavi yöntemi süreç içerisinde benimsenebilir. En sık tercih edilen tedavi yöntemleri aşağıdaki gibidir:
● Duygudurum düzenleyiciler: Duygu durumu düzenleyici ilaçlar, manik ve depresif tepkimelerin ve durumların kontrol altına alınmasını sağlar.
● Antikonvülsanlar: Bu içeriğe sahip özel bipolar ilaçları, duygu durumunu stabilize etmeye yardımcı olabilir.
● Antipsikotik ilaçlar: Atipik antipsikotikler, mani ve hipomani belirtilerini yönetmede kullanılabilir
● Antidepresanlar: Bipolar bozuklukta depresyon tedavisi için antidepresanlar dikkatli bir şekilde kullanılabilir. Bu ilaçlar duygudurum düzenleyici ile birlikte en uyumlu içerik ve dozla birlikte uzmanı tarafından reçete edilir.
● Anksiyolitikler: Bu ilaçlar, anksiyete ve uykusuzluk belirtilerini hafifletebilir.
● Psikoterapi: Kişinin düşünce ve davranışlarını değiştirmesine yardımcı olarak, ruh hali düzenlemeyi destekler.
● Yaşam tarzı değişiklikleri: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, egzersiz ve uyarıcı maddelerden uzak durmak bipolar tedavisinde destekleyicidir.
Bipolar bozukluk, karmaşık ve çok yönlü bir durumudur ve diğer sağlık sorunlarıyla birlikte ortaya çıkabilir. Bipolar bozuklukla birlikte sıkça görülen hastalıklar ve durumlardan bazıları şu şekildedir:
● Anksiyete
● Yeme bozuklukları (blumia, anoreksiya)
● Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
● Borderline kişilik bozukluğu
● Alkol veya madde kullanımı
Bu psikolojik problemlerin yanı sıra fizyolojik olarak şu hastalıkların tetiklenmesinde de bipolar bozukluk rol oynayabilir:
● Kalp hastalıkları
● Uyku bozuklukları
● Kronik ağrı bozuklukları (Fibromiyalji ve kronik yorgunluk sendromu)
Bipolar bozuklukta genetik yatkınlık ve biyolojik faktörler büyük bir rol oynar. Kişinin genetik yatkınlığı bulunsa da sağlıklı bir çocukluk ve ergenlik dönemi geçiren bireylerde hastalığın ortaya çıkma ihtimali daha düşük olabilir. Erken tanı ve müdahale, belirtilerin şiddetini azaltmada ve hastalığın seyrini yönetmede önemli bir fark yaratabilir. Psikolojik destek, stres yönetimi, sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları, düzenli uyku ve beslenme düzeni ve alkol ile uyuşturucu maddelerden kaçınmak, bipolar bozukluk ataklarının sıklığını ve şiddetini azaltabilir.
Psikoterapi ve ilaç tedavisi gibi profesyonel yardımlar, hastalığın kontrol altına alınmasında ve yaşam kalitesinin artırılmasında en etkili yöntemdir. Bu nedenle, risk altında olan bireylerin ruh sağlığı profesyonelleriyle yakın iş birliği içinde olmaları önerilir. Tedavi için 2Face Psikoloji’nin sağlıklı ve dingin bir yaşam için sunduğu danışmanlık hizmetlerinden faydalanabilirsiniz. Beylikdüzü psikolojik danışman hizmetleri sayesinde uzman kadrodan psikolojik destek alabilirsiniz.
